علل خشکسالی در جهان و ایراناین نوشته از دو بخش کاملا متمایز تشکیل شده است:
۱- وضعیت آب در جهان و خشکسالی‌های طبیعی
۲- تأثیر سیاست طبقاتی بر نوع استفاده از آب و ایجاد خشکسالی
*******
۱- وضعیت آب در جهان و خشکسالی‌های طبیعی
کل مقدار آب در کره زمین (در عمق، سطح و اتمسفر) حدود ۱ میلیارد و ۳۸۵ میلیون کیلومتر مکعب است. در برخی تحقیقات این مقدار به ۱٫۴۵۴ میلیارد کیلومتر مکعب نیز می‌رسد. برای مقایسه و درک بهتر داده‌های فوق می‌توان مقدار آب در کره زمین را به صورت کره‌ای فرض کرد که قدری از کره ماه بزرگتر است.
با وجود این که ۷۱ درصد سطح کره زمین را آب پوشانده است ولی کل مقدار آب موجود حدود ۰٫۰۲ درصد کل جرم سیاره ما را تشکیل می‌دهد. به گفته دکتر گالو اگر کل جهان را به اندازه یک سیب فرض کنیم، مجموعه آب موجود به نازکی پوست سیب خواهد بود.
آب شیرین مناطق مختلف نسبت به کل آب شیرین جهان |
|
منطقه |
درصد |
برزیل |
۱۳٫۲ |
روسیه |
۱۰٫۱ |
کانادا |
۶٫۷ |
آمریکا |
۶٫۶ |
چین |
۶٫۶ |
کلمبیا |
۵٫۰ |
اندونزی |
۴٫۷ |
اقتباس از داده‌های سایت عصر ایران |
|
۹۷ درصد مجموعه آب جهان در اقیانوسها و دریاها، آب شور است. به عبارت دیگر فقط ۲٫۵ تا ۳ درصد کل آبهای جهان آب شیرین است (حدود ۳۵ تا ۴۱ میلیون کیلومتر مکعب).
۷۰ درصد آب شیرین جهان به صورت یخ در مناطق قطبی و سرد انباشت شده است. بخش دیگری از آب شیرین در اتمسفر (۰٫۰۴ درصد) و در بدن گیاهان جریان دارد و فقط ۱ درصد آب شیرین برای استفاده در دسترس بشر است.
آب شیرین جهان در همه جا یکسان گسترده نیست. جدول مربوطه مثال‌هائی‌ست برای توضیح این واقعیت.
آنچه که تا کنون بیان گردید، نمائی از مقدار آب، آب شور و شیرین، گستردگی آن‌ها و ناموزونی در گسترش در مناطق مختلف است.
معضل خشکسالی به طور مستقیم مربوط به آب شور دریاها و اقیانوسها نیست بلکه مربوط به نبود آب شیرین است. در عین حال مربوط به فقط دوران سرمایه‌داری نیست بلکه پیش از ظهور نظام سرمایه‌داری نیز خشکسالی وجود داشته است. خشکسالی‌هائی که در پی آن، قحطی جوامع بشری را در خود می‌پیچید و ناشی از آن ده‌ها هزار نفر از تشنگی و گرسنگی هلاک می‌شدند. قحطی سال ۵۳۶ میلادی در بیزانس که در آن صدها هزار نفر جان دادند. قحطی ۱۷۸۳ -۱۷۸۴ هند که ۱۱ میلیون را به کام مرگ کشاند و...
پس در این صورت یکی از عوامل خشکسالی تغییرات جوی و جغرافیائي در طبیعت است.
خشکسالی چیست؟ خشکسالی زمانی است که آب باران و آبهای شیرین روان در سطح زمین و زیر زمین برای بارآوری محصولات معیشتی مردم کفایت نکند، محصولات خشک و نارس بر زمین بمانند. خشکسالی می‌تواند آرام و خزنده باشد هر ماه و هر سال مقدار آب کمتر شود و یا می‌تواند سریع و مرگبار ظاهر شود و در عرض یک سال همه چیز را نابود کند.
خشکسالی دارای عللی است که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- سردی جهانی هوا در تابستان، ناشی از آن عدم تبخیر آب اقیانوسها، نبود ابرهای باران‌زا در مناطق مختلف.
- گرمای شدید هوای یک منطقه از جهان، خشک شدن رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و آبهای سطحی لازم برای کشاورزی
- طوفان‌های شدید ناشی از گرم شدن یک منطقه از جهان و سرد شدن منطقه دیگر. این طوفان‌ها محصولات کشاورزی را نابود و مضمحل می‌سازد.
- ریزش بی رویه باران برای مدت طولانی و از بین بردن محصولات که پس از آن گرما و خشکی جالی آن را می‌گیرد. ولی این گونه باران‌ها سفره‌های زیر زمینی را پر میکند و برای سال بعد آب بیشتری در اختیار کشاورزی و آشامیدن مردم قرار می‌دهد.
آنچه که تا کنون آورده شد، مربوط به خشکسالی طبیعی‌ست. یعنی خشکسالی ناشی از تغییرات جوی و جغرافیائی و اقلیمی جهان که به طور طبیعی رخ می‌دهند.
۲- تأثیر سیاست طبقاتی بر نوع استفاده از آب و ایجاد خشکسالی
تا زمانی که صنعت ماشینی در صحنه تاریخ ظاهر نشده بود، بشر قادر به تخریب محیط زیست به طور گسترده نبود. هوا را نمی‌توانست آلوده کند، از آبهای زیر زمینی می‌توانست فقط به اندازه نیاز کشاورزی سود جوید، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها به روال طبیعی خود می‌رفتند و تغییرات بزرگ در مسیر آن‌ها به سختی ممکن بود.
با پیدایش صنعت ماشینی با سوخت فسیلی و آلودگی هوا و آب، تخریب محیط زیست به طور گسترش یابنده‌ای آغاز گردید. امروزه پروسه تشدید شونده تخریب محیط زیست امکان زندگی در کره زمین را با خطر جدی رو به رو ساخته است.
سوخت فسیلی گازهای سمی متصاعد میکند و هوا را به طور گسترده آلوده می‌سازد. آبی که در دستگاهای ماشینی برای خنک کردن آن جریان می‌یابد، آب شیرین است. این آب در تماس با بدنه ماشین، آلوده و گرم می‌شود. نهایتاً آب آشامیدنی پر کیفیت که وارد ماشین می‌شد به آب مسموم گرم تبدیل گشته و از آن خارج می‌گردد. این آب به آبهای موجود در طبیعت می‌پیوندد و آن را مسموم میکند. وقتی میلیاردها ماشین شب و روز به تولید هوا و آب مسموم مشغولند، تخریب محیط زیست به فاجعه زیست محیطی تبدیل می‌شود.
هوائی که بر اثر سوخت فسیلی خودروها و ماشین‌های صنعتی مملو از گازهای سمی گشته و با ریزگردها همراه باران بر زمین می‌نشیند، صدها هزار هکتار زمین پر حاصل و جنگلها را می‌سوزاند، لم‌یزرع می‌سازد، هوا و زمین خشک می‌شود، آبی برای تبخیر از زمین بر نمی‌خیزد، هوای خشک و گرم، ابرها را پراکنده میکند و باران و برف نمی‌بارد و خشکسالی منطقه‌ای مردم زحمتکش را در تنگنای بی آبی و بی غذائی قرار می‌دهد.
در کشورهای فقیر، کشاورزی ۸۷ درصد آب را به خود اختصاص می‌دهد (سایت آبین) دقیقا وقتی در این کشورها صنعت رشد میکند، به علت ناکار آمدی مدیریت، تکنیک ضعیف و دزدی از بودجه‌های فناوری، مصرف آب برای صنعت، بخش وسیعی از کشاورزی را از آب محروم می‌سازد. این امر هم باعث آلودگی طبیعت و هم باعث قحطی و خشکسالی می‌گردد.
«بر طبق گزارش‌های ماه آوريل ۱۹۹۷ سازمان ملل متحد و مؤسسه‌ی محیط زیست استکهلم سوئد، تا سال ۲۰۲۵ دو سوم جمعیت جهان تحت تأثیر کم‌آبی قرار خواهند گرفت. با توجه به رشد روزافزون جمعیت، تقاضا برای آب در آيندهٔ نزدیک دو چندان خواهد شد. براساس بررسی‌های به عمل آمده نیاز جوامع بشری به آب، هر ۲۱ سال دو برابر می‌شود.» (سایت زیست آب پرآب) این در حالی است که فقط ۱ درصد کل آب شیرین موجود در کره زمین در اختیار بشر قرار دارد.»
با بالا رفتن جمعیت جهان مقدار مصرف مواد تمیز کننده بالا می‌رود، کنسرن‌های عظیم بین‌المللی که این شوینده‌ها را تولید می‌کنند به سودهای میلیاردی می‌رسند. مثلا در سال ۲۰۲۱ درآمد این کنسرن‌ها از فروش شوینده‌ها ۱۸۴ میلیارد و دویست و چهل میلیون دلار بوده است. این شوینده‌ها از موادی چون آلکیل بنزن خطی (LAB)، پلی‌اتیلن، پلی‌اتیلن ترفتاالت و پلی پروپیلن تشکیل شده‌اند. همه این مواد خطرناک و سرطانزا بوده، آب را به شدت آلوده می‌کنند و مقدار آب شیرین سالم برای کشاورزی و آشامیدن را کاهش می‌دهند. به این ترتیب عامل دیگر تخریب محیط زیست، کمبود آب سالم و ناشی از آن خشکی هوا و خشکسالی، همین شوینده‌ها و ابعاد عظیم مصرف آن‌ها است.
با افزایش اخلال بشر در محیط زیست که ناشی از نا به سامانی‌های نظام سرمایه‌داری با هدف سود رسانی است، گرمایش زمین هر سال بیشتر می‌شود، خشکسالی گسترده‌تر حلقوم مردم به ویژه زحمتکشان را می‌گیرد. خشکسالی امسال اروپا بر مبنای "سازمان خدمات علمی کمیسیون اتحادیه اروپا" در پانصد سال اخیر بی سابقه است. به طوری که قسمت‌های وسیعی از دریاچه لوآر فرانسه خشک شده است. میزان برداشت محصول غله در آلمان بر مبنای داده‌های اتحادیه دهقانی این کشور کمتر از هشت سال پیش خواهد بود. وزارت منابع آب چین گزارش می‌دهد که گرمای شدید «بر امنیت آب آشامیدنی مردم روستایی و حیوانات و رشد محصولات تأثیر منفی می‌گذارد.» خشکسالی در ایران نیمی از مصرف برنج مردم را وارداتی کرد. تولید داخلی از ۲٫۵ میلیون تن به ۱٫۶ تا ۱٫۸ میلیون تن تقلیل یافت.
یکی دیگر از عوامل خشکسالی مصنوعی توسط بشر، قطع درختان برای مصارف شخصی است.
از سال ۱۹۷۸ حدود یک میلیون کیلومتر مربع از جنگل‌های آمازون در سراسر برزیل، پرو، کلمبیا، بولیوی، ونزوئلا، سورینام، گویان و گویان فرانسه نابود شده است اما علت تخریب جنگل آمازون چیست و به چه علت بزرگترین جنگل بارانی جهان در حال از بین رفتن است؟ عامل این فاجعه، کنسرن‌های ژاپنی، آمریکائی و اروپائي است که تولید کننده محصولات چوبی، مواد غذائی که دامپروری یکی از فعالیت‌های آنهاست و استخراج معادن می‌باشند. از آن تاریخ تا کنون جنگل‌های آمازون با شدت بیشتری از بین می‌رود و سرمایه‌داران بیشتری به سودهای میلیاردی می‌رسند. نابودی جنگل‌های آمازون باعث ازدیاد ۱۸ تا ۲۵ درصدی دی اکسید کربن در هوا شده است. زیرا درختانی که این ماده سمی را جذب می‌کردند دیگر وجود ندارند.
ولی رنج مردم از خشکسالی در همه نقاط جهان یکسان نیست. آسیا حدود ۶۰ درصد جمعیت جهان را دارد ولی ۳۶ درصد منبع آب شیرین جهان در اختیارش است. آمازون فقط ۰٫۴ درصد جمعیت جهان را در بر می‌گیرد ولی ۱۴ درصد آب شیرین را دارد. خاورمیانه و شمال آفریقا تنها ۱ درصد آب شیرین تجدید شونده را در اختیار دارد.
در نتیجه خشکسالی در خاورمیانه گسترده‌تر و هولناکتر از مثلا در آمازون می‌باشد.
از آنچه گفته شد به روشنی بر می‌آید که خشکسالی در ساختار سرمایه‌داری که بر حداکثر سود مبتنی است مصنوعی و دست ساخت این نظام جهنمی است. اگر تولید یک ماده خطرناک زندگی میلیون‌ها نفر را در فردا به خطر اندازد ولی امروز برای سرمایه‌داران سود ببار آورد، آن را تولید می‌کنند.
به علت ذات جنایت کارانه سرمایه‌داری در استثمار انسان و طبیعت و قانونی بودن هر جنایتی به شرط سودآوری، نماینده وحشی‌ترین و فاشیستی‌ترین جناح‌های سرمایه‌داری، دونالد ترامپ، از پیمان زیست محیطی پاریس و سازمان بهداشت جهانی خارج شده و دستور خروج آمریکا از سازمان یونسکو را نیز داده است.
دونالد ترامپ می‌خواهد سوخت فسیلی را که باعث خشکسالی‌های طولانی در جهان می‌گردد برای سود آفرینی بیشتر افزایش دهد. عمل او به روشنی پلیدی و فساد ساختار سرمایه‌داری را در آلوده کردن محیط زیست و به مخاطره افکندن زندگی چند میلیارد از جمعیت این کره، به روشنی افشا میکند.
نظم کمونیستی
۲۴ مرداد ۲۰۲۵